Stockholm Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsü’nün (SIPRI) küresel silah transferlerine ilişkin yayınladığı son göre Avrupa ülkeleri, 2014-18 dönemine kıyasla, 2019-23 yılları arasında büyük silah ithalatlarını neredeyse iki katına çıkarırken Fransa, dünyanın en büyük ikinci ihracatçısı olarak Rusya’yı geride bıraktı.
Küresel silah ihracatında 11’inci sırada yer alan Türkiye de 2014-18 dönemine kıyasla, 2019-23 yıllarında küresel silah ihracatındaki payını iki katına çıkardı.
SIPRI araştırması, Avrupa ülkelerinin ithalatında görülen artışın büyük ölçüde 2022-23 yıllarında Ukrayna’ya yapılan silah transferlerinden kaynaklandığını tespit ediyor.
Buna göre Şubat 2022’den itibaren en az 30 ülkenin Ukrayna’ya askeri yardım olarak büyük miktarda silah tedarik etmesinin ardından Ukrayna, 2019-23 döneminde Avrupa’nın en büyük, dünyanın ise dördüncü büyük silah ithalatçısı oldu.
Bu beş yıllık dönemde Avrupa silah ithalatının yüzde 23’ü Ukrayna’ya yönlendirildi.
2019-23 yılları arasında silah ithalatı azalan Türkiye, küresel silah ithalatçıları sıralamasında 17. sırada yer alıyor.
ABD rekor sayıda ülkeye silah sattı
Dünyanın en büyük ihracatçısı olmaya devam eden ABD’nin silah ihracatı, 2019-23 döneminde yüzde 17 oranında arttı ve ülkenin toplam küresel silah ihracatındaki payı yüzde 34’ten yüzde 42’ye yükseldi.
ABD, bu dönemde rekor seviyeye ulaşarak 107 ülkeye büyük çaplı silah sevkiyatı gerçekleştirdi.
SIPRI Direktörü Dan Smith yaptığı açıklamada Avrupa ülkelerinin silah ithalatının yarısından fazlasının ABD’den geldiğini ancak Avrupa’nın da küresel silah ihracatının yaklaşık üçte birinden sorumlu olduğunu belirtti ve “Bu da Avrupa’nın güçlü askeri-endüstriyel kapasitesini yansıtıyor” dedi.
Avrupalı NATO ülkelerinin ABD’den ithalat yapma kararlarını teknik, askeri ve maliyetle ilgili konuların yanı sıra transatlantik ilişkilerini sürdürme hedefi de dahil birçok faktörün şekillendirdiğini belirten Smith’e göre, “Atlantik ötesi ilişkiler önümüzdeki yıllarda değişirse, Avrupa ülkelerinin silah tedarik politikaları da değişebilir”.
Fransa’nın silah ihracatı arttı, Rusya’nınki düştü
Araştırmada, Fransa’nın silah ihracatının 2014-18 ve 2019-23 yılları arasında yüzde 47 oranında arttığı ve ilk kez Rusya’nın önüne geçtiği kaydediliyor.
Fransa’nın silah ihracatının yüzde 42’si Asya ve Okyanusya’daki ülkelere, yüzde 34’ü ise Orta Doğu ülkelerine yapıldı.
En büyük alıcı yüzde 30’luk payla Hindistan oldu. Hindistan, Katar ve Mısır’a yapılan savaş uçağı teslimatları ihracat artışındaki en büyük kalemi oluşturdu.
Fransa’nın yanı sıra İtalya da silah ihracatını yüzde 86 oranında yükseltti.
Öte yandan Rusya’nın silah ihracatı 2014-18 dönemine kıyasla 2019-23 yılları arasında yüzde 53 oranında düştü.
Araştırmacılar, Rusya’nın 2019’da 31 ülkeye silah ihracatı yaparken, 2023’te sadece 12 ülkeye ihracat yaptığını tespit etti.
Rus silah ihracatının yüzde 68’i Asya ve Okyanusya ülkelerine, yüzde 34’ü Hindistan’a ve yüzde 21’i Çin’e yapıldı.
Silah ihracatında düşüş yaşayan diğer ülkeler ise Çin (%–5.3), Almanya (%–14), İngiltere (%–14), İspanya (%–3.3) ve İsrail (%–25).
Dünyanın en büyük silah ithalatçısı Hindistan
Araştırmaya göre 2019-23 döneminde Hindistan dünyanın en büyük silah ithalatçısıydı.
Silah ithalatını 2014-18 dönemine kıyasla 2019-23 yılları arasında yüzde 4,7 oranında artıran Hindistan’ın en büyük silah tedarikçisi Rusya olmaya devam etti.
Diğer taraftan Çin’in Doğu Asya’daki iki komşusu Japonya ve Güney Kore’nin de silah ithalatının arttığı kaydediliyor.
SIPRI Silah Transferleri Programı Kıdemli Araştırmacısı Siemon Wezeman’a göre, Japonya ve ABD’nin Asya ve Okyanusya’daki diğer müttefikleri ve ortaklarının yüksek silah ithalatında temel faktör “Çin’den dolayı duyulan endişe”.
Orta Doğu’da durum ne?
2019-23 döneminde uluslararası silah transferlerinin yüzde 30’u Orta Doğu’ya yapıldı.
Suudi Arabistan, Katar ve Mısır, 2019-23 döneminde ilk 10 ithalatçı arasında yer aldı.
Orta Doğu ülkelerinin silah ithalatının büyük bir kısmı ABD (%52) tarafından gerçekleştirilirken, bunu Fransa (%12), İtalya (%10) ve Almanya (%7,1) takip etti.
SIPRI araştırmacısı Zain Hussain, Orta Doğu’ya silah ithalatında genel bir düşüş olmasına rağmen, büyük ölçüde bölgesel çatışmalar ve gerilimler nedeniyle bazı ülkelerde bu oranın yüksek seyretmeye devam ettiğini söyledi.
Son 10 yılda ithal edilen büyük silahların Gazze, Lübnan ve Yemen de dahil olmak üzere bölgedeki çatışmalarda yaygın olarak kullanıldığını belirten Hussain, “Körfez bölgesindeki bazı devletler Yemen’deki Husilere karşı kullanmak ve İran’ın etkisine karşı koymak için büyük miktarlarda silah ithal etti” ifadelerini kullandı.
Öte yandan İsrail silah ithalatının yüzde 69’unu ABD, yüzde 30’unu ise Almanya’dan yaptı.
